Diyabet kan şekerimizin uzun süreli yüksek olması halidir. Bir glukoz (şeker) metabolizması hastalığıdır.Yüksek kan şekeri ile seyreden diabetin hedef organlarının başında kalbimiz ve damar sistemimiz gelir.Damar yapısını belli bir süreç sonunda tahrip eder , bozar , göz , sinir ve böbrek hastalıklarına, kalp krizi ve inmeye sebebiyet verir.
Dolaşım sistemimiz kalp ve damarlardan oluşur. Kalp kanı vücudumuza pompalayan bir kas menşeyli yapıdır. Pompaladığı kanla atardamar ve kılcal damarlar vasıtasıyla vücudumuzun en ücra noktalarına kadar oksijen taşır. Toplardamarlar vasıtasıyla da pompaladığı kanı geri getirir.
Tedavi edilmeyen yada kötü kontrollü diyabet vakalarında vücudumuza hayatiyen sağlayan bu kalp damar sistemi ciddi zarar görmekte ve faturası ağır,çok ciddi sağlık sorunlarına sebep olmakta kan şekerinin uzun süre yüksek kalması orta ve uzun vadede damar tıkanıklıklarına sebep olmaktadır.Kan şekerinin yüksekliği kan yağ oranlarının yükselmesine (kolestrol ve trigliserit)sebep olmaktadır.Damar çeperi içinde plaklar oluşturmakta tedrici tıkanmaya sebep olmaktadır.
Damarlar tıkanınca çok ciddi sağlık problemleriyle karşı karşıya kalırız. Bunun neticesinde hayata mal olan komplikasyonlar oluşmakta çoğu zaman bunların telafisi mümkün olmamaktadır.
Diyabette başlıca damar sorunları şunlardır;
Göğüs Ağrısı (Anjina)
Çoğunlukla ağrı göğüs, kol, omuz,sırt ve çeneye vurabilir. İstirahatte veya egzersizde gelebilir.Hasta çoğunlukla kendini halsiz hisseder. Eğer gerekli önlemler alınmaz ise ağrılar sıklaşır ve enfarktüsle neticelenir.
Bazı hastalarda diyabet kalb sinirlerinde hasara neden olduğu için ağrı hissedilmez Ağrısız kalb krizleri yaşanabilir ve çoğu zaman vahim tablolar oluşturur.
Burada en korkulan durum kalp krizidir.Kalbi besleyen damarlardan biri yada bir kaçı tıkanabilir.Kalbin o bölümüne yeterli kan gitmez, kalbin o bölümü beslenemez ve kalp kasılma vasfını o bölgede kaybeder veya asgariye iner.
Kalp krizi esnasında şiddetli ağrı (kol,sırt,çene ,boyun ve sol omuza yayılır)bulantı, hazımsızlık, aşırı halsizlik , terleme ve baş dönmesi ortaya çıkar. Bunların bir kaçı veya hepsi bir arada olabilir.
Diyabette görülen diğer bir kalp damar hastalığı “inme”dir.Bu durum ortaya çıktığında beyne giden damarlardan biri tıkanır ve beslenemeyen beyin bölgesinde telafisi mümkün olamayan sonuçlara sebebiyet veren beyin enfarktüslerine sebep olur.
İnme sonucu;
- Ani başlayan şiddetli baş ağrısı
- Yüz,kol,bacak yada vücudun bir tarafında his kaybı
- Konuşma ve anlama bozukluğu
- Ani baş dönmesi , denge kaybı,yürüme bozukluğu
- Bir yada iki gözde aniden ortaya çıkan görme kaybı yada çift görme
Diyabetik hastaların çoğunda karşılaştığımız hipertansiyon rahatsızlığı da; diyabet sürecinde damarların yapısal bozukluğu sonucu daralması esnekliğini kaybetmesi , damar içi basıncın artması hipertansiyon oluşumunun zeminini oluşturur.Gerek diyabetin gerek damar yapısı bozukluğu sonucu oluşan hipertansiyonun hedef organları kalp,böbrekler ve gözdür. Bütün komplikasyonlar bu organlardan kaynaklanır.Diyabet hastalarında hedeflememiz gereken tansiyon 130/80 mmHg ve altıdır.
Diyabetik hipertansifler kan şekeri kontrolü için başvurdukları Endokrinologlar tarafından değerlendirilmeli ve yine onlar tarafından tansiyonları düzenlenmelidir.Hastaların daha ileri kalp damar sorunlarında kardiyolog ve kalp damar uzmanlarına yönlendirilmeleri gerekir.
Tansiyonu yüksek olan diyabetik hastalara
- Daha çok sebze ve meyve yemeli
- Tuzu azaltmalı
- Fazla kilolardan kurtulmalı
- Fiziksel aktiviteleri arttırılmalı
- Sigara kullanıyorsa terketmeli
- Alkolü azaltmalı mümkünse kesmeli
Yine diyabetik hastalarda sıkça karşılaştığımız komplikasyonlardan biride bacak ve ayaklardaki damar tıkanıklıklarıdır.Bilhassa bu tabloyu diyabetin kötü kontrollü hasta gruplarında görürüz.
Bacak damarlarının daraldığında ve tıkandığında bacak ve/veya ayağa yeterli kan gitmez. Periferik damar hastalığına sebep olur. Yürürken veya egzersiz yaparken özellikle ortaya çıkar ve ağrı yapar. Hastayı yürüyemez hale sokabilir. Ayrıca bu hastalarda ayak ve bacaklarda hissizlik,karıncalanma,geç iyileşen yaralarda görülür.Sonuçta ampütasyona kadar gidebilirler.
Periferik damar hastalığını önlemek yada kontrol altına almak için;
-Sigara terkedilmeli
-Kan şekeri ve tansiyon kontrol altına alınmalı
-Kan yağları ilaçlarla kontrol altında tutulmalı
-Düzenli egzersiz yapılmalı
-Doktor uygun görürse aspirin kan sulandırıcı olarak başlanmalı
Diyabetik kalp-damar hastaları korunmak için neler yapmalı;
- Muhakkak bir endokrinolog denetimi altına girilmeli
- Onun ilaç ve yaşam tarzı değişiklikleri (diyet ve egzersiz)tavsiyelererine riayet etmeli.
- Üç aylık kan şekeri ortalaması HbA1c ye muntazam bakılmalı,bu değerin % 6,5 u geçmemeli mümkünse 6 nın altında tutmalı.
- Kan basıncı 130/80 mmHg ve altında tutmalı
- Kan yağlarında LDL 100 mgr /dl altında, HDL erkeklerde 40mgr/dl, kadınlarda 50 mgr/dl üstünde tutulmalı.
- Trigliserit 150 mgr / dl altında olmalı
- Haftanın 5 günü 30-45 dk arası fizik egzersiz yapılmalı .Hasta muktedir ise 1 saate çıkabilir.
- Yakın mesafelerde araba yerine yaya gidilmeli
- Özellikle kat inerken asansör yerine merdiven kullanılmalı
- Yulaf,tahıl,meyva ve sebze gibi lifli gıdaları almaya özen gösterilmeli
- Yüksek oranda yağ içeren et,tereyağ ve yağlı sütler ve süt ürünlerinden uzak durulmalı
- Trans yağ barındıran fastfood ürünlerinden mümkün olduğunca az tüketilmeli
- Fazla kilolardan kurtulmak için diyet ve egzersiz programlarını disiplinli bir şekilde uygulanmalı. Bu konuda diyetisyenlerden program desteği alınmalıdır.
- Sigara terkedilmelidir.
- Doktor onayıyla kan sulandırıcı olarak aspirin alınmalı
- Doktorunuzun önerdiği zaman ve dozda diyabet ve kalp damar ilaçları kullanmalı.